هوتِگ سامانه ایی سنتی است که برای مهار، کنترل و بهره برداری از سیلاب مورد استفاده قرار گرفته و به عنوان یکی از راه های متداول تامین آب در منطقه دشتیاری، تلنگ و پلان شهرستان چابهار است.
ساخت هوتِگ در منطقه دشتیاری از زمان های بسیار قدیم آغاز شده و گودال های حفر شده با اشکال هندسی دایره، مستطیل، مربع و به عمق بیش از پنج، ۱۰، ۲۰ و حتی بیشتر است که در زمینی با بافت ریزدانه (رسی و سیلتی) توسط بومیان منطقه چابهار ساخته شده و اطراف آن دیواره خاکی با ارتفاع حدود یک تا ۲ متر ایجاد می شود.
برخی از مزایای هوتک را می توان اینگونه بیان کرد که این سازه بدلیل همسطح بودن با سطح زمین در صورت ورود آب زیاد تخریب صورت نمی گیرد و عملاً حادثه آفرین نخواهد بود و می توان گفت سازه ایی است بدون خطر و در صورت فراوانی آب تهدیدی برای اراضی فرسایش پذیر پایین دست نیست.
هوتگ ها که منبع بسیار خوبی برای تامین آب آشامیدنی اهالی روستاهای فاقد شبکه آبرسانی به ویژه در فصول کم آبی است می توان با هدف جذب توریست و در جهت گسترش صنعت اکوتوریسم (گردشگری) با افزایش حجم و گسترش وسعت برای قایقرانی یا ماهیگیری ساخته و استفاده شوند.
نوع مالکیت بر هوتگ های ساخته شده توسط مردم غالبا مشاع بوده و بهره برداری از آن نیز به صورت مشارکتی انجام می شود، بطور معمول هوتگهای واقع در حاشیه یک روستا برای استفاده از آب به تمام اهالی روستا تعلق دارد و ممکن است بلحاظ مالکیت متعلق به یک یا چند نفر باشد گاهی افراد متمول و نیکوکار ساکن در روستا یا حتی خارج از روستا، به عنوان یک کار خیر داوطلبانه اقدام به ساخت هوتگ برای استفاده عمومی می کنند.
رئیس اداره منابع طبیعی چابهار در گفت و گو با ایرنا اظهار داشت: هوتگ اصطلاحی بسیار آشنا برای مردم جنوب شرق کشور بویژه مردم بلوچ منطقه دشتیاری چابهار است.
عبدالغنی رئیسی افزود: بومیان این منطقه قدمت هوتگ را به بیش از چند هزار سال قبل از اسلام یا قبل از حمله مغول می دانند که تا به امروز همچنان آب آشامیدنی و کشاورزی مردم منطقه را تامین می کند.
وی ادامه داد: حجم مخزن هوتگ معمولا بین ۱۰ تا ۲۰ هزار مترمکعب بوده و تغذیه آن از طریق دروازه یا کانال آبرسان صرفا از سیلاب ها صورت می گیرد.
وی مزایای هوتگ ها را منبعی برای تولید ماهیان آب شیرین، توسعه جنگل کاری فضای سبز، بالا بردن سرانه فضای سبز و استقرار جنگلهای منحصر به فرد گونه چش، کنار و کهیر عنوان کرد.
وی بیان کرد: ماندگاری آب در داخل هوتگها این امکان را به مردم منطقه داده تا با حداقل بارندگی که ۱۰۵ میلی متر در سال است، گونه جنگلی چش را که با حداقل ۵۰۰ میلی متر بارندگی در طول سال نیاز آبی دارد، کشت و برای تالیف دام و فروش چوب آن اقدام کنند.
وی گفت: درخت محلی چش از گونه های بسیار مهم و اقتصادی در منطقه خشک دشتیاری است که می تواند باعث اشتغالزایی مردم روستایی، توسعه و رونق لنج سازی، تامین علوفه، خوراک دام و تولید زغال شود.
وی تصریح کرد: هوتگ ها قابلیت و نقش مهمی در جمع آوری آب دارند و از آن به عنوان یکی از راه های مواجهه با کمبود و محدودیت منابع آب و در نتیجه توسعه روستایی منطقه یاد می شود.
رئیس اداره منابع طبیعی چابهار با بیان اینکه هوتگ ها عمر مفید بسیار بالایی دارند و با هزینه پایین ساخته می شوند، خاطر نشان کرد: حمایت دستگاههای اجرایی به لحاظ تهیه ماشین آلات، طراحی و مطالعه، مکان سنجی، تخصیص اعتبار مورد نیاز تاثیر ارزنده ای بر حفظ، احیاء وترویج این روش سنتی و بهره برداری از سیلاب خواهد داشت.
رئیس اداره آب و فاضلاب روستایی شهرستان چابهار نیز اظهار داشت: هوتگ یکی از بهترین ذخیره گاه آب به صورت طولانی در منطقه دشتیاری و برخی روستاهای این شهرستان و بخش تلنگ قصرقند است.
رضا نارویی افزود: توجه به ساماندهی هوتگ ها، حصارکشی و لایروبی آنها می تواند نقش مهمی در بهره برداری بهتر و تامین بخش زیادی از آب روستاها داشته باشد.
وی گفت: بسیاری از ساکنان روستایی شهرستان چابهار از آب همین هوتگ ها برای شستشو، آبیاری درختان و باغچه های کوچک استفاده می کنند و حتی در برخی روستاها آب آشامیدنی مردم نیز از همین محل تامین می شود.
وی با بیان اینکه از ۴۳۸ روستای شهرستان چابهار فقط ۱۰روستا آب سالم و بهداشتی بصورت شبانه روزی دارند، خاطرنشان کرد: در زمان بارندگی ها و پر شدن هوتگ ها بسیاری از مراجعات مردم به این اداره کاهش پیدا می کند.
به گزارش ایرنا شهرستان چابهار براساس سرشماری آبان سال ۱۳۹۵ با جمعیت ۲۸۳ هزار و ۲۰۴ نفر و ۴۸ هزار و ۱۴۷ خانوار از شمال به شهرستان های نیکشهر، قصرقند و سرباز، از شرق به کشور پاکستان، از جنوب به دریای عمان(مکران) و از غرب به شهر کنارک متصل است.
چابهار به عنوان تنها بندر اقیانوسی ایران و سرزمین موج و مرجان واقع در قلب مَکُّرانِ بلوچستان و در فاصله ۶۴۵ کیلومتری جنوب زاهدان مرکز استان سیستان و بلوچستان از سه شهر به نام های چابهار، پلان و نگور، سه بخش مرکزی، دشتیاری و پلان، ۶ دهستان و ۴۳۸ روستا تشکیل شده است.
منبع: خبرگزاری ایرنا